Νέος Δήμος Φυλής: Η βαριά κληρονομιά των στερεοτύπων

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΟΥΡΙΚΟΣ 

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΟΥΡΙΚΟΥ

Ο νέος Δήμος της Φυλής ήδη καταγράφει τέσσερις μήνες θεσμικής ζωής. Από την εξέλιξη των συζητήσεων στο δημοτικό συμβούλιο, τα μέχρι σήμερα τοπικά συμβάντα στο πεδίο της παραβατικότητας και της διαχείρισής της αλλά και τον κυρίαρχο τοπικό πολιτικό λόγο, φαίνεται ότι η βαριά κληρονομιά των στερεοτύπων για τις περιοχές των Άνω Λιοσίων και του Ζεφυρίου αποτελεί ένα διαρθρωτικό βαρίδι στην προσπάθεια οικοδόμησης μιας νέας, θετικής, ταυτότητας για ένα νέο βιώσιμο Δήμο. Η βαριά κληρονομιά της αρνητικής ταυτότητας και των στερεοτύπων αναδεικνύεται έκδηλα σε δυο τουλάχιστον πεδία: α) την διαμόρφωση της κοινής γνώμης και β) τον πολιτικό λόγο κατά την προεκλογική περίοδο και τους πρώτους μήνες ζωής του νέου δημοτικού συμβουλίου. 'Οσον αφορά το πρώτο πεδίο, η πόλη είναι ταυτισμένη, για ένα ευρύ τμήμα της κοινής γνώμης, με φαινόμενα και χαρακτηριστικά, όπως «εγκληματικότητα», «βία», «ναρκωτικά», «φτώχεια», «κοινωνικός αποκλεισμός» και «ρατσισμός». Διενεργώντας μια έρευνα ανάλυσης περιεχομένου σε δημοσιεύματα του ημερήσιου τύπου (Ελευθεροτυπία, Τα Νέα, Καθημερινή, Έθνος, Το Βήμα), με περίοδο αναφορά το 2010, διαπιστώνουμε και εμπειρικά τα υψηλά ποσοστά του δείκτη αρνητικής ταυτότητας (αρνητικές αναφορές στο σύνολο των αναφορών ως %). Αναλυτικότερα, ο δείκτης αρνητικής ταυτότητας στο Ζεφύρι είναι 41% και στα Άνω Λιόσια είναι 30%. Η περιοχή του Ζεφυρίου ταυτίζεται αρνητικά με φαινόμενα, όπως «βία», «ναρκωτικά», «οπλοστάσιο», «χωματερή ανθρώπων», «πιάτσα ναρκωτικών», «βανδαλισμός», «τσουνάμι τρόμου» και «απορία». Μάλιστα, ο αρνητικός δείκτης ταυτότητας για το Ζεφύρι ανέρχεται στο 55% - 60% για εφημερίδες, όπως η Ελευθεροτυπία, Τα Νέα και η Καθημερινή. Η περιοχή των Άνω Λιοσίων ταυτίζεται αρνητικά με φαινόμενα, όπως «βία», «σκουπίδια», «συμμορία», «κλοπή» και «απόβλητα». Η διαφοροποίηση της αρνητικής ταυτότητας μεταξύ Ζεφυρίου και Άνω Λιοσίων έγκειται σε μεγάλο βαθμό στην αποφυγή αυτό-διαφήμισης των όποιων αρνητικών φαινομένων στον πρώην Δήμο Άνω Λιοσίων σε σχέση με το Δήμο Ζεφυρίου, όπου τα αρνητικά κοινωνικά συμβάντα αποτελούσαν το πρώτο θέμα στην τοπική πολιτική agenda με σειρά ενεργειών κοινοποίησης αυτών στο πανελλήνιο. Η ίδια αρνητική ταυτότητα έχει εμπεδωθεί και μεταξύ των εκπροσώπων μας στο Κοινοβούλιο. Οι περισσότερες αναφορές βουλευτών για τις περιοχές μας (πρακτικά συζητήσεων Κοινοβουλίου) αναφέρονται επίσης στην εγκληματικότητα, την εμπλοκή των τσιγγάνων της περιοχής σε εμπόριο όπλων και ναρκωτικών, το ιδιότυπο γκέτο, τους πυροβολισμούς κ.ά. Ακόμα και αν εξετάσουμε σύγχρονες επιστημονικές έρευνες στα πεδία της κοινωνικής πολιτικής, της εκπαίδευσης, της οικονομίας και της χωροταξίας, το Ζεφύρι, και δευτερευόντως τα Άνω Λιόσια, αναφέρονται μεταξύ των «αρνητικών» παραδειγμάτων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι έρευνες για τη σχολική διαρροή και αποτυχία, την εκλογική συμπεριφορά περιοχών υψηλού κοινωνικού αποκλεισμού, την συγκέντρωση επαγγελμάτων και δραστηριοτήτων ανειδίκευτης εργασίας, τα χωροταξικά προβλήματα, την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, καθώς και την έλλειψη κοινωνικού κεφαλαίου (δεσμοί εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης). Όσον αφορά τον πολιτικό λόγο κατά την προεκλογική περίοδο και τους πρώτους μήνες ζωής του νέου δημοτικού συμβουλίου, η διαιώνιση των στερεοτύπων φαίνεται ακαταμάχητη. Αναφορές στην παραβατικότητα των τσιγγάνων, την κακοδιαχείριση, τις παράνομες συναλλαγές και τις εξαγορές συνειδήσεων, την άλωση του Δήμου από άνομα συμφέροντα, την «συνωμοσία» της κεντρικής διοίκησης εις βάρος της ανάπτυξης της περιοχής (πχ. χωματερή) και διάφορα άλλα, συνθέτουν ένα σκηνικό γενικευμένης ανομίας που ταιριάζει στις περιγραφές για διεφθαρμένους δήμους της Ισπανίας και της νότιας Ιταλίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της δύναμης των στερεοτύπων στον τοπικό πολιτικό αγώνα αποτελεί η αναφορά του νυν Δημάρχου Φυλής σε επιχειρηματολογία πολιτικών αντιπάλων του που εστίαζε στην αρβανίτικη καταγωγή του ή την αρβανίτικη ταυτότητα του Δήμου προέλευσής του (Φυλή, πρώην Χασιά) ως συγκριτικό μειονέκτημά για την εκλογή του ως δημάρχου. Σύνηθες ήταν και είναι επίσης το παράδειγμα δημοτικών συμβούλων που δηλώνουν ως μέγιστο συγκριτικό πλεονέκτημά τους ότι είναι «γέννημα θρέμμα του λιοσιώτικου λαού». Είναι δε τόσο ισχυρό το στερεότυπο της εντοπιότητας που χρησιμοποιήθηκε ως «συγκριτικό πλεονέκτημα» από υποψήφιους συμπαραστάτες του δημότη κατά την διαδικασία εκλογής τους και τεκμήριο γνώσης των τοπικών προβλημάτων! Τα στερεότυπα του τοπικού πολιτικού συστήματος για την περιοχή μας και ειδικότερες πληθυσμιακές ομάδες αποτελούν ανάχωμα σε όποια προσπάθεια για τη δημιουργία ενός ανοιχτού και διαφανούς Δήμου με κριτική αξιολόγηση και ενεργητική συμμετοχή σε όσα συμβαίνουν στο ευρύτερο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον. Τα στερεότυπα του τοπικού πολιτικούς συστήματος αντιστρατεύονται όλα εκείνα τα στοιχεία που θεωρούνται αναγκαία και κρίσιμα για έναν νέο βιώσιμο Δήμο Φυλής: ανεκτικότητα-ενσωμάτωση-ασφάλεια, αποτελεσματική διακυβέρνηση (συμμετοχικότητα και τοπική ηγεσία), πρόσβαση στην κοινωνία της πληροφορίας, ευημερούσα και καινοτόμο τοπική οικονομία, ποιότητα σχεδιασμού και χρηστή διοίκηση. Η αντιμετώπιση των στερεοτύπων και η μη υπερβολική διαφήμιση αρνητικών φαινομένων δεν σημαίνει άρνηση των κοινωνικών προβλημάτων. Σημαίνει όμως μια νέα φιλοσοφία και προσέγγιση των προβλημάτων. Η περιγραφή και ανάδειξη των προβλημάτων της πόλης αποτελεί σημαντική αρχή για την κινητοποίηση ανθρώπων, πόρων και μηχανισμών προκειμένου να επιτευχθεί κοινωνική και οικονομική πρόοδος. Καταληκτικά, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η αντιμετώπιση των στερεοτύπων και η οικοδόμηση ενός νέου Δήμου Φυλής με «θετική ταυτότητα» απαιτεί στρατηγική: διάγνωση, υιοθέτηση συγκεκριμένων στόχων, εργαλεία παρέμβασης, ορθολογικές μεθόδους, κριτική αξιολόγηση και προσαρμογή. Δυστυχώς, τα πρώτα σημάδια από την λειτουργία του νέου δημοτικού συμβουλίου είναι αποθαρρυντικά, καθώς μια σειρά θεσμών (συμπαραστάτης δημότη) και κοινωνικών προβλημάτων (παραβατικότητα) αντιμετωπίζονται ως πεδία ευκαιριακών ανταγωνισμών και συγκρούσεων χωρίς καμία προσπάθεια εμβάθυνσης, αυτοκριτικής, αξιολόγησης και εν τέλει στρατηγικής αντιμετώπισης. 

O Δημήτρης Μπουρίκος είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ. - Ερευνητικός Συνεργάτης Πανεπιστημίου Αθηνών