ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ: Πως «εξαφανίστηκε» η μελέτη για τη μετεγκατάστασή τους

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΟΥΡΙΚΟΣ

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΠΟΥΡΙΚΟΥ

Συχνά στο δημόσιο διάλογο σχετικά με το θέμα της διαβίωσης των Ρομά στις περιοχές μας αναδεικνύεται η σύγχυση για το ρόλο των δημόσιων αρχών στο εν λόγω ζήτημα, η άγνοια ή ανυπαρξία ερευνών και μελετών για το θέμα με συνέπεια την διαιώνιση μιας «θολούρας» την οποία εκμεταλλεύονται όλοι εναντίον όλων με αρνητικές συνέπειες τόσο για την ποιότητα ζωής των Ρομά (ιδιαίτερα των παιδιών και των γυναικών) όσο και για την ποιότητα ζωής των κατοίκων σε περιοχές που γειτνιάζουν ή επηρεάζονται από τους καταυλισμούς Ρομά. Όμως η συγκεκριμένη θολούρα και σύγχυση είναι τεχνητή! Η μελέτη  της ΤΕΔΚΝΑ (με χρηματοδότηση του Υπ. Εσωτερικών) που ολοκληρώθηκε το 2010 (με θέμα τη μετεγκατάσταση των Ρομά του Ελαιώνα στην Αττική) αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τους Δήμους της Δυτικής Αττικής όσον αφορά την υπάρχουσα κατάσταση και την μεθοδολογία που πρέπει να ακολουθηθεί στο πλαίσιο της νομιμότητας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προκειμένου να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των παράνομων καταυλισμών και παραπηγμάτων. Η μελέτη κατέληξε στην υπόδειξη της περιοχής των Μεσογείων ως του καταλληλότερου τόπου (με ποικιλία κριτηρίων) τόπου μετεγκατάστασης των Ρομά και απόρριψης των εναλλακτικών προτάσεων για το Θριάσιο και την περιοχή Άνω Λιοσίων-Ζεφυρίου-Μενιδίου. Η μελέτη δεν εφαρμόστηκε ποτέ, «θάφτηκε» επίσημα στην 35η συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής (16-11-2011) και αναμένεται η εκπόνηση ολοκληρωμένης πρότασης αντιμετώπισης του προβλήματος! 

Ερώτημα 1ο: Γιατί θάφτηκε η μελέτη και δεν προχώρησε η εφαρμογή της;

Απλούστατα διότι αντέδρασαν δυναμικά οι Δήμοι υποδοχής των Ρομά (Μαρκόπουλο, Κορωπί), περιφερειακοί σύμβουλοι της Ανατολικής Αττικής και βουλευτές της περιφέρειας μας! Επίσης, η μελέτη δεν άρεσε διότι δεν αρκέστηκε σε σαχλαμάρες, γενικές διακηρύξεις και ασαφή συμπεράσματα! Αναλυτικότερα: 
Η μελέτη υιοθέτησε μια σφαιρική προσέγγιση του προβλήματος τόσο από την πλευρά των Ρομά όσο και από την πλευρά των κατοίκων/γειτόνων, κατέγραψε και διατύπωσε τα προβλήματα, ποσοτικά και ποιοτικά, που αντιμετωπίζει το Θριάσιο και οι περιοχές Άνω Λιοσίων-Ζεφυρίου-Μενιδίου από τους καταυλισμούς Ρομά, ανέδειξε τις τραγικές συνέπειες σε επίπεδο υγείας, περιβάλλοντος και κοινωνικής συνοχής (παραβατικότητα) αλλά κυρίως (και για αυτό δεν άρεσε) αξιολόγησε τις εναλλακτικές προτάσεις εγκατάστασης των Ρομά με συγκεκριμένα κριτήρια και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Θριάσιο και η περιοχή Άνω Λιοσίων-Ζεφυρίου-Μενιδίου δεν μπορεί να είναι χώρος υποδοχής τους. Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα της μελέτης (που επίσης ίσως δεν αρέσει) είναι ότι η παραβατικότητα μέρους της ομάδας των Ρομά συνδέεται με συγκεκριμένες οικονομικές δραστηριότητες (ανακύκλωση υλικών) που ευνοούνται από σειρά παράνομων σκραπατζίδικων, αναδεικνύοντας έτσι, εμμέσως πλην σαφώς, τις ευθύνες των δημόσιων αρχών στη μη ρύθμιση των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Με άλλα λόγια, η μελέτη δεν άρεσε γιατί ήταν συγκεκριμένη, γιατί δεν υιοθέτησε τη λογική ότι η Δυτική Αττική είναι και πρέπει να παραμείνει «χωματερή υλικών και ανθρώπων» 

Ερώτημα 2ο: Ποιες είναι οι συνέπειες μη εφαρμογής της μελέτης; 

Πολύ απλά διαιωνίζεται η απαράδεκτη κατάσταση με αρνητικές συνέπειες για την υγεία, το περιβάλλον και την κοινωνική συνοχή. Εγκαθιδρύεται η πεποίθηση ότι δεν αλλάζει τίποτα. Η δε  διατήρηση της ίδια κατάστασης είναι αρνητική τόσο για τους ίδιους τους Ρομά όσο και για τους κατοίκους των όμορων περιοχών. Καύσεις υλικών, τοξικά αέρια, μικρή και μεγάλη παραβατικότητα, εμπλοκή με οργανωμένο έγκλημα συνθέτουν ένα εξαιρετικά σύνθετο κοινωνικό περιβάλλον που δοκιμάζει τις αντοχές κατοίκων και τοπικών κοινωνιών. Για παράδειγμα, η απροθυμία των εμπλεκόμενων αρχών να προχωρήσουν στα ενδεδειγμένα μέτρα έχει ως αποτέλεσμα και την περαιτέρω επιβάρυνση των περιοχών που ήδη έχουν μεγάλους καταυλισμούς (Ασπρόπυργος, Λίμνη, Αύλιζα) αφού πολλοί επιλέγουν να βρίσκουν καταφύγιο στις περιοχές αυτές! Με άλλα λόγια, η μη εφαρμογή της μελέτης οδηγεί τελικά στην μετεγκατάσταση των Ρομά στην περιοχή Λίμνης-Αυλίζας, δηλαδή στην περιοχή που είχε απορριφθεί ως κατάλληλη τοποθεσία από τη μελέτη! 

Ερώτημα 3ο: Οι εμπλεκόμενες κατά νόμο αρχές θέλουν αλλά δεν μπορούν να παρέμβουν ή δεν θέλουν να παρέμβουν; 

Η απάντηση περιέχεται σε σχετικό Πόρισμα (Απρίλιος 2009)  του Συνηγόρου του Πολίτη σχετικά με την υπόθεση μετεγκατάστασης των Ρομά του Ελαιώνα. Σύμφωνα με το Πόρισμα:

•       «Απροθυμία των φορέων της δημόσιας διοίκησης προς εξεύρεση λύσης»

•       «Παραλείψεις οφειλομένων νόμιμων ενεργειών των αρμόδιων φορέων προς αντιμετώπιση των θεμάτων»

•       «Αναφορές κατοίκων και επιχειρηματιών για παραλείψεις των αστυνομικών αρχών να διερευνήσουν καταγγελίες για τέλεση αξιόποινων πράξεων και παντελής έλλειψη λήψης μέτρων για την αστυνόμευση της περιοχής και την πρόληψη της εγκληματικότητας»

•       «Αδράνεια των αρμόδιων φορέων να αντιμετωπίσουν την προ πολλού κρίσιμη κατάσταση προκειμένου να αποφευχθεί περαιτέρω όξυνση των ήδη υφιστάμενων προβλημάτων»

•       «Η στάση των αρχών δημιουργεί πλέον εύλογη ανησυχία όχι μόνο για την ικανότητα αλλά και για τη βούληση των αρμόδιων φορέων προς αντιμετώπιση του προβλήματος και εξεύρεση κατάλληλης λύσης»

•       «Η αδράνεια της διοίκησης θέτει αντιμέτωπους τους Ρομά με τον λοιπό πληθυσμό της περιοχής, που τους αντιμετωπίζει ως πηγή κοινωνικής όχλησης, εγκληματικότητας και ρύπανσης, αδράνεια που δεν συγχωρείται» 

Ερώτημα 4ο: Ποια η χρησιμότητα της μελέτης για την περιοχή Άνω Λιοσίων-Ζεφυρίου-Μενιδίου; 

Η μελέτη μπορεί να αποτελέσει οδηγό για την προώθηση όλων εκείνων των ενεργειών προκειμένου να υπάρξει μετεγκατάσταση όλων των Ρομά που σήμερα διαβιούν σε παράνομα παραπήγματα κάτω από τραγικές συνθήκες για την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια, βοηθώντας έτσι και τους ίδιους τους Ρομά να απεμπλακούν από το φαύλο κύκλο της «υλικής στέρησης- κοινωνικής απομόνωσης-εγκληματικότητας» αλλά και τους κατοίκους των περιοχών να διεκδικήσουν το δικαίωμα στην ανοιχτή, ασφαλή και ποιοτικά αναβαθμισμένη πόλη. Δεν μπορεί άλλο, στην πλάτη αδύναμων και ανήμπορων για ατομική προστασία Ρομά και των κατοίκων όμορων περιοχών με τους καταυλισμούς, να διαιωνίζεται η ανεπάρκεια και η απροθυμία (όπως ο Συνήγορος του Πολίτη υποστηρίζει) των εμπλεκόμενων αρχών (Δήμος, Περιφέρεια, Αστυνομικές αρχές, Υπ. Εσωτερικών) να διαδραματίσουν το θεσμικό τους ρόλο. Οι θεσμοί δεν είναι βιτρίνες, διακοσμητικά πλαίσια ή κατασκηνώσεις θερινών διακοπών! Οι θεσμοί υπάρχουν και χρηματοδοτούνται για να παράγουν αποτελέσματα υπέρ του δημόσιου συμφέροντος. 

Ερώτημα 5ο: Ποιες οι προοπτικές για τη Δυτική Αττική και Άνω Λιόσια-Ζεφύρι-Μενίδι;

Οι προοπτικές για την Δυτική Αττική και την περιοχή Άνω Λιοσίων-Ζεφυρίου-Μενιδίου δεν είναι θετικές. Δυστυχώς, η απραξία και απροθυμία δεκαετιών έχουν προσδώσει στις περιοχές μας το χαρακτήρα και τη λειτουργία χωματερών υλικών και ανθρώπων. Η εξέλιξη της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική συνδέεται πολύπλευρα με την διαχείριση των παράνομων καταυλισμών Ρομά. Είναι δυο συγκοινωνούντα δοχεία. Όσο παρατείνεται η παραμονή της χωματερής (όπως και αν λέγεται, όπως και αν αναβαθμιστεί) στη Δυτική Αττική, τόσο θα παραμένουν οι παράνομοι καταυλισμοί, οι παράνομες δραστηριότητες και το οργανωμένο έγκλημα που εκτρέφεται από την όλη κατάσταση. Η περιοχή μας (για να ακριβολογώ, τα τοπικά πολιτικά συστήματα) έχει τεράστια πολιτική ευθύνη για την κατάσταση αφού αποδέχθηκαν αντισταθμιστικά οφέλη για να παίξουν το ρόλο της χωματερής υλικών και ανθρώπων! Έτσι, σήμερα δεν μπορούν ούτε καν το ηθικό/ κοινωνικό κριτήριο να αντιτάξουν στην απαίτηση όλων των άλλων περιοχών να συνεχίσουν τα σκουπίδια και τα «προβλήματα» να εναποτίθενται στην περιοχή μας. Τα τοπικά πολιτικά συστήματα έχουν υπονομεύσει την κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα αυτού του τόπου. Κρίμα διότι ο τόπος αυτός έχει μια ιστορία, κρίμα γιατί ο τόπος αυτός κάποτε είχε περιβαλλοντική αξία, κρίμα διότι σε αυτό τον τόπο κατάφεραν κάποτε κάποιοι να αποκτήσουν πρώτη κατοικία και να χτίσουν νοικοκυριό και οικογένεια ξεφεύγοντας από την ακραία φτώχεια και στέρηση. Κρίμα διότι σε αυτό τον τόπο δεν υπάρχει πλέον μέλλον για τα παιδιά, άρα δεν υπάρχει προοπτική αντιστροφής της κοινωνικής και περιβαλλοντικής παρακμής της περιοχής! Ας μας διαψεύσουν! 

Ο  Δημήτρης Μπουρίκος είναι Πολιτικός Επιστήμονας- Ερευνητικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Αθηνών (dbourikos@pspa.uoa.gr)